Son günlerde gündem olan Cuntacı kelimesi ne anlama geliyor.
“Cuntacı” kelimesi, bir ülkede yönetime zorla el koymaya çalışan veya darbe yapan kişi anlamına gelir. Genellikle askeri ya da sivil bir grubun anayasal düzeni devirmek amacıyla organize bir şekilde hareket etmesiyle ilişkilendirilir. Bu kişiler, kurdukları veya destekledikleri “cunta” (askeri veya sivil darbe yönetimi) ile tanımlanırlar.
Cunta kelimesi İspanyolca “junta” (bir araya gelmiş kurul, meclis) kelimesinden gelir. Askerî veya sivil bir grup, genellikle demokratik yollarla seçilmemiştir ve zorla yönetime el koymuştur. Bu gruba “cunta”, üyelerine de “cuntacı” denir.
Tarihteki ünlü cunta örnekleri 1980 Türkiye Darbesi, Şili’de Pinochet cuntası vs. olarak söyleyebiliriz.
Türkiye’de “cunta” denince akla genellikle askerî darbeler gelir. Türkiye Cumhuriyeti tarihinde birkaç önemli askeri müdahale olmuştur ve bu müdahaleleri gerçekleştiren gruplar genelde “cunta” olarak tanımlanır. İşte belli başlı bazıları:
1. 1960 Darbesi – 27 Mayıs Cuntası
Yöneten Cunta: Millî Birlik KomitesiKim yaptı? Genç subaylar, başta Albay Alparslan Türkeş ve Orgeneral Cemal Gürsel.
Ne oldu? Başbakan Adnan Menderes ve hükümeti devrildi, Menderes idam edildi.Türkiye’nin ilk askeri darbesidir.
2. 1971 Muhtırası – 12 Mart Cuntası
Yöneten Cunta: Komuta kademesi (resmi olarak darbe değil, “muhtıra”)Kim yaptı? Genelkurmay Başkanı ve kuvvet komutanları.
Ne oldu? Hükümete muhtıra verildi, Başbakan istifa etti. Ülke fiilen asker kontrolüne girdi.
3. 1980 Darbesi – 12 Eylül Cuntası
Yöneten Cunta: Millî Güvenlik KonseyiKim yaptı? Kenan Evren ve kuvvet komutanları.
Ne oldu? Meclis feshedildi, siyasi partiler kapatıldı, yüz binlerce kişi gözaltına alındı, işkenceler, idamlar yaşandı. Türkiye tarihinin en sert askeri darbesidir.
4. 1997 – 28 Şubat Postmodern Darbe
Yöneten: Asker-sivil bürokrasi (belirgin bir cunta yok ama MGK kararlarıyla hükümete baskı kuruldu.)
Ne oldu? Refah-Yol hükümeti istifa ettirildi. Bu dönem “postmodern darbe” olarak anılır.
5. 15 Temmuz 2016 Darbe Girişimi
Yöneten: FETÖ mensubu askerî cunta (Yurtta Sulh Konseyi)
Ne oldu? Başarısız darbe girişimi. 251 kişi hayatını kaybetti. Halk darbecilere karşı direndi.
Hepsi farklı dönemlerde ve farklı şartlarda yaşansa da, ortak noktaları şu: Seçilmiş hükümetleri devirip yönetime el koymak isteyen silahlı veya bürokratik güçler.
